Perfekcjonizm to nie zaleta – zobacz jak Cię niszczy

Perfekcjonizm długo uchodził za cechę pożądaną – zwłaszcza w środowisku pracy. W ogłoszeniach o pracę kandydatów wciąż określa się jako osoby „dokładne”, „skrupulatne”, „nastawione na jakość”. Wielu ludzi chwali się swoją perfekcją, traktując ją jako dowód ambicji i zaangażowania. Tymczasem coraz więcej badań i relacji psychologów pokazuje, że perfekcjonizm nie jest cechą pozytywną – jest pułapką, która prowadzi do wypalenia zawodowego, depresji, a nawet chorób somatycznych. Jeśli zbyt często powtarzasz sobie: „jeszcze nie teraz, bo to nie jest wystarczająco dobre”, prawdopodobnie sam sabotujesz własny rozwój zawodowy.

Z tego artykułu dowiesz się, jak destrukcyjny wpływ może mieć perfekcjonizm na Twoje zdrowie psychiczne, relacje w pracy oraz karierę. Poznasz mechanizmy, które za nim stoją, i nauczysz się rozpoznawać pierwsze objawy przeciążenia. Co ważne – dostaniesz też konkretne wskazówki, które pomogą Ci z tym walczyć.

Perfekcjonizm – czym naprawdę jest i dlaczego nie ma nic wspólnego z jakością

Choć słowo „perfekcjonizm” wielu osobom kojarzy się z dążeniem do doskonałości, to w psychologii jego znaczenie jest znacznie bardziej złożone. Perfekcjonista nie tyle chce osiągnąć wysoki poziom – on boi się błędu, unika krytyki, odczuwa silny lęk przed oceną. Nieustannie porównuje się z innymi i stawia sobie nierealistyczne cele. A kiedy ich nie osiąga – obwinia siebie, co prowadzi do chronicznego napięcia.

Badania opublikowane przez American Psychological Association wskazują, że perfekcjonizm w ostatnich 30 latach dramatycznie wzrósł, zwłaszcza wśród osób młodych. Ponad 60% studentów deklaruje silne objawy perfekcjonizmu, w tym niezdolność do kończenia zadań, gdy nie są wykonane idealnie. To prowadzi do opóźnień, prokrastynacji i wyczerpania psychicznego.

Perfekcjonizm nie jest tożsamy z pracowitością. Osoby pracowite dążą do efektywności, ale akceptują własne ograniczenia. Perfekcjonista natomiast nigdy nie jest zadowolony z siebie – niezależnie od wyników. To, co innym przyniosłoby satysfakcję, dla niego jest powodem do frustracji. W ten sposób jakość nie rośnie – przeciwnie: często spada, bo rośnie poziom stresu i paraliżu decyzyjnego.

Jak perfekcjonizm sabotuje Twoją karierę – pułapki, których możesz nie zauważać

W środowisku pracy perfekcjonizm często objawia się nadmiernym kontrolowaniem detali, nieumiejętnością delegowania zadań i ciągłym poprawianiem gotowych projektów. Takie osoby zwykle poświęcają więcej czasu na jedno zadanie niż koledzy z zespołu, co prowadzi do przeciążeń. Nie kończą projektów na czas, bo ciągle coś poprawiają. Pracują długo po godzinach, by nadgonić zadania, które inni oddali wcześniej – może i mniej dopracowane, ale skuteczne.

Perfekcjonista może też sabotować własne awanse. Boi się ryzyka, nie zgłasza się do trudniejszych projektów, bo nie ma pewności, że poradzi sobie idealnie. Pracownicy o takich cechach częściej chorują, są mniej elastyczni w działaniu i gorzej znoszą krytykę. Z czasem szefowie zaczynają omijać ich przy decyzjach o awansie – nie dlatego, że są źli, ale dlatego, że zbyt często się przeciążają i nie są zespołowi.

Raport Instytutu Gallupa z 2023 roku wykazał, że osoby o wysokim poziomie perfekcjonizmu mają o 32% większe ryzyko wypalenia zawodowego w ciągu pierwszych 3 lat pracy. Nie potrafią odpuścić, nie kończą pracy na czas, nie mają granic, a to w dłuższej perspektywie odbija się nie tylko na karierze, ale także na zdrowiu.

Zobacz również:

Na jaki biznes w Poznaniu postawić?

Zawody deficytowe w Poznaniu – gdzie brakuje rąk do pracy?

Perfekcjonizm a zdrowie psychiczne – prosta droga do depresji i lęku

Osoby z wysokim poziomem perfekcjonizmu są aż trzykrotnie bardziej narażone na zaburzenia lękowe i depresyjne – wynika z badań opublikowanych w Clinical Psychology Review. I choć wiele z nich funkcjonuje z pozoru dobrze, to ich codzienność wypełniona jest nieustannym napięciem, niepokojem i samooceną zależną od efektów działań.

Perfekcjoniści często cierpią na bezsenność, nie potrafią się wyłączyć po pracy, analizują w nieskończoność, co mogli zrobić lepiej. To prowadzi do chronicznego stresu, podwyższonego poziomu kortyzolu i nadwyrężenia układu nerwowego. Nieleczony perfekcjonizm może prowadzić do somatyzacji – objawów fizycznych, takich jak migreny, zaburzenia trawienia, napięcia mięśniowe, a w skrajnych przypadkach do załamań nerwowych.

Wbrew pozorom, perfekcjonista nie jest osobą pewną siebie. To najczęściej ktoś z głębokimi deficytami w obszarze samoakceptacji, kto przez całe życie próbował zasłużyć na miłość i uznanie, spełniając cudze oczekiwania. Taki schemat, choć ukształtowany zwykle w dzieciństwie, bardzo silnie odbija się na dorosłym życiu i zdrowiu psychicznym.

Jak wyjść z pułapki perfekcjonizmu – praktyczne strategie

Pierwszym krokiem jest uświadomienie sobie, że perfekcjonizm nie jest ambicją, lecz mechanizmem obronnym. Warto zacząć od obserwacji własnych myśli: czy często mówisz sobie „muszę”, „nie mogę zawieść”, „to musi być idealne”? Jeśli tak, to znak, że Twoje wewnętrzne standardy są nierealistyczne.

Zacznij od wdrażania zasady „zrobione lepsze niż doskonałe”. Ustal maksymalny czas, jaki poświęcisz na konkretne zadanie – i trzymaj się go. Nawet jeśli efekt końcowy nie będzie perfekcyjny, zwiększysz swoją efektywność i zmniejszysz stres. Pracuj nad akceptacją porażki – to ona rozwija, nie sukces. Staraj się patrzeć na swoje błędy jak na dane do analizy, nie dowody niekompetencji.

Warto też nauczyć się delegowania – nie wszystko musisz robić sama. Jeśli boisz się, że ktoś zrobi coś „nie tak”, zapytaj siebie: „Czy naprawdę świat się zawali, jeśli coś nie będzie dokładnie tak, jak chcę?”. Zazwyczaj odpowiedź brzmi: nie. A oddanie części odpowiedzialności odciąży Twój układ nerwowy i pozwoli skupić się na tym, co naprawdę ważne.

Dobrym narzędziem jest też praca z terapeutą poznawczo-behawioralnym, który pomoże zidentyfikować źródła perfekcjonizmu i przekształcić szkodliwe przekonania. W Polsce coraz więcej osób korzysta z psychoterapii – jak wynika z raportu NFZ z 2022 roku, liczba pacjentów korzystających z opieki psychologicznej wzrosła o 38% w ciągu pięciu lat. To dobry znak – oznacza, że przestajemy traktować perfekcjonizm jak oznakę siły, a zaczynamy widzieć go takim, jakim naprawdę jest: mechanizmem autodestrukcyjnym.

Jeśli chcesz zbudować zdrową, stabilną karierę i nie poświęcić dla niej swojego zdrowia psychicznego – zacznij już teraz. Naucz się odpuszczać, stawiać realistyczne cele i doceniać siebie nawet wtedy, gdy coś poszło nieidealnie. Bo w rzeczywistości – to właśnie niedoskonałości budują autentyczność i skuteczność.